Drugie co do wysokości wzniesienie w Górach Świętokrzyskich (595 m npm). W czasach pogańskich miejsce kultu Łady, Boda i Lela (Pogody, Śwista i Pośwista). Z tego czasu pochodzą wały kultowe opasujące wierzchołek.
W miejscu dawnego kultu pogańskiego usytuowano zespół klasztorny Benedyktynów.
Według Długosza obiekt powstał w 1006 r. Od średniowiecza miejsce było ośrodkiem kultu związanego z przechowywaniem tu relikwi Krzyża Świętego, stąd nazwa „Święty Krzyż”.