Świętokrzyski Park Narodowy został utworzony 1 kwietnia 1950 roku, ale tereny wchodzące obecnie w jego skład chronione były wiele lat wcześniej. Pierwszy rezerwat ścisły został utworzony w 1920 roku na Chełmowej Górze, w dwa lata później powstały rezerwaty na Łysicy i Łysej Górze, a w 1932 roku częściową ochroną objęto tereny przylegające do istniejących rezerwatów.
Najbardziej wartościowe fragmenty zbiorowisk leśnych wydzielono jako obszary ochrony ścisłej, zwane dawniej rezerwatami:
Obszar ochrony ścisłej „Łysica” o powierzchni 1186,4 hektarów, obejmujący tereny wokół najwyższego wzniesienia Gór Świętokrzyskich. Na terenie tego obszaru znajdują się dwa duże gołoborza: jedno w pobliżu wierzchołka Łysicy (612 m), leżące przy znakowanym szlaku turystycznym i drugie, mniej znane, usytuowane na północnym stoku przy Skałce Agaty (608 m). Jedyną roślinnością gołoborzy są porosty, mchy i wątrobowce. Natomiast na obrzeżach występuje licznie jarzębina. Zespoły leśne występujące na terenie tej strefy to: bór jodłowy, świętokrzyska odmiana buczyny karpackiej oraz grąd. Występuje tu wiele rzadkich roślin, między innymi: czosnek niedźwiedzi, przetacznik górski, żywiec gruczołowaty i dziewięciolistny.
Obszar ochrony ścisłej „Święty Krzyż” najlepiej poznać można idąc szlakiem czerwonym z Łysej Góry do Trzcianki. Rośnie tu wiele starych, pomnikowych drzew. Wiele potężnych drzew leży powalonych czasem. Na północnym stoku Łysej Góry znajduje się największe w Górach Świętokrzyskich gołoborze imienia Kobendzy. Obszar ochrony ścisłej „Święty Krzyż” ma powierzchnię 476,9 ha.
„Chełmowa Góra” to najstarszy i jednocześnie najmniejszy obszar ochrony ścisłej na terenie Parku, jego powierzchnia wynosi 13,2 hektarów. Jest to największe skupisko modrzewia polskiego na kielecczyźnie. Występuje tu aż 88 gatunków ptaków. Chełmowa Góra to jedyny rejon występowania borsuka w Górach Świętokrzyskich.
Obszar ochrony ścisłej „Czarny Las” na Miejskiej Górze to las mieszany z udziałem jodły, lipy drobnolistnej, buka i olszy czarnej. Ma powierzchnię 26,5 hektarów. W podszyciu występują między innymi: podkolan biały, tojad dziobaty, listera jajowata.
Obszar „Mokry Bór” ma powierzchnię 37,9 hektarów.